VII Ogólnopolska Konferencja Skóra Dziecka

Hiperpigmentacje (przebarwienia)

• Plamy soczewicowate (Lentigines): małe, brązowe lub czarne plamy, obecne od urodzenia lub pojawiające się później. W diagnostyce różnicowej należy uwzględnić zespoły genetyczne (np. Leopard, Peutz-Jeghersa),
• Piegi (Ephelides): drobne, jasnobrązowe plamki, pojawiające się w miejscach eksponowanych na słońce, u dzieci z jasną karnacją. Ciemnieją pod wpływem UV i bledną zimą. Są to przebarwienia na skórze u dzieci o charakterze genetycznym,
• Znamię Beckera (Becker's nevus): duża, nieregularna brązowa plama, często z nadmiernym owłosieniem, pojawiająca się zazwyczaj w okresie dojrzewania, ale może być obecna już w dzieciństwie. Najczęściej lokalizuje się na ramieniu, klatce piersiowej lub plecach,
• Znamię Oty (Nevus of Ota) i znamię Ito (Nevus of Ito): wrodzone lub pojawiające się wcześnie, niebiesko-szare lub brązowe plamy, wynikające z obecności melanocytów w skórze właściwej. Znamię Oty występuje na twarzy, znamię Ito na ramieniu i klatce piersiowej,
• Plamy kawowe (Café-au-lait spots): jednolite, jasnobrązowe plamy. Pojedyncze są zazwyczaj bez znaczenia klinicznego. Obecność sześciu lub więcej plam o średnicy powyżej 0,5 cm u dzieci (lub 1,5 cm po dojrzewaniu) może wskazywać na neurofibromatozę typu 1 (NF1) i wymaga dalszej diagnostyki. To ważne przebarwienie skóry u dziecka do monitorowania,
• Przebarwienia pozapalne (Post-inflammatory hyperpigmentation - PIH): ciemne plamy, które pojawiają się po ustąpieniu stanu zapalnego skóry (np. po trądziku, egzemie, urazach). Są wynikiem nadmiernej produkcji melaniny. Mogą być szczególnie widoczne jako przebarwienia skóry u dziecka po urazach

Hipopigmentacje (odbarwienia)

• Bielactwo nabyte (Vitiligo): choroba autoimmunologiczna charakteryzująca się utratą melanocytów, prowadząca do powstawania białych plam. Może mieć wpływ na odbarwienie skóry u dziecka.
• Bielactwo wrodzone (Albinizm): genetycznie uwarunkowane zaburzenia charakteryzujące się brakiem melaniny w skórze, włosach i/lub oczach.
• Hipomelanoza idiopatyczna kroplowata (Idiopathic guttate hypomelanosis): małe, białe plamki, najczęściej na kończynach, związane z ekspozycją na słońce.
• Łupież pstry (Pityriasis versicolor): zakażenie grzybicze skóry, które może prowadzić do hipo- lub hiperpigmentacji. Częściej objawia się jako jasne plamy na opalonej skórze.
• Hipopigmentacja pozapalna (Post-inflammatory hypopigmentation): jasne plamy, które mogą pojawić się po ustąpieniu stanu zapalnego skóry. Jest to forma odbarwienia skóry u dziecka.

Wywiad

Szczegółowy wywiad powinien obejmować:

• wiek pojawienia się zmian: czy zmiany były obecne od urodzenia, czy pojawiły się później?
• tempo i charakter ewolucji zmian: czy zmiany powiększają się, zmieniają kolor, czy pojawiają się nowe?
• lokalizacja i rozmieszczenie: czy zmiany są ogniskowe, czy uogólnione? Czy występują w miejscach eksponowanych na słońce?
• objawy towarzyszące: czy zmianom towarzyszy świąd, ból, pieczenie?
• historia chorób: czy dziecko choruje na inne choroby? Czy w rodzinie występowały podobne zmiany skórne lub choroby genetyczne?
• ekspozycja na słońce: czy dziecko jest często eksponowane na słońce? Czy stosowane są filtry UV?
• stosowane leki i kosmetyki: czy dziecko przyjmuje jakieś leki lub stosuje kosmetyki?

Badanie fizykalne

Dokładne badanie fizykalne skóry całego ciała jest niezbędne. Należy ocenić:

• kolor, kształt i rozmiar zmian: czy są to plamy, grudki, czy inne wykwity?
• granice zmian: czy są dobrze odgraniczone, czy rozmyte?
• powierzchnia zmian: czy jest gładka, łuszcząca się, czy owłosiona?
• rozmieszczenie zmian: czy są symetryczne, czy asymetryczne? Czy układają się w charakterystyczne wzory?
• obecność innych zmian skórnych: czy występują inne znamiona, naczyniaki, czy zmiany zapalne?
• badanie lampą Wooda: pozwala na lepsze uwidocznienie zmian pigmentacyjnych. Pomaga w różnicowaniu niektórych typów przebarwień i odbarwień skóry u dziecka.
• dermatoskopia: umożliwia szczegółową ocenę struktury zmian pigmentacyjnych, przydatna w różnicowaniu znamion barwnikowych.

Diagnostyka różnicowa

Diagnostyka różnicowa przebarwień skóry u dziecka jest szeroka. W przypadku hiperpigmentacji należy rozważyć:

• znamiona barwnikowe (melanocytowe): wymagają regularnej kontroli,
• plamy soczewicowate: różnicowanie z piegami, znamionami barwnikowymi oraz zespołami genetycznymi,
• plamy kawowe: różnicowanie z neurofibromatozą typu 1, zespołem McCune'a-Albrighta,
• przebarwienia pozapalne: różnicowanie z innymi typami hiperpigmentacji,
• melasma: rzadko u dzieci, ale do rozważenia przy zaburzeniach hormonalnych.

W przypadku hipopigmentacji należy rozważyć:

• bielactwo nabyte (Vitiligo): różnicowanie z bielactwem wrodzonym, łupieżem pstrym, hipopigmentacją pozapalną,
• łupież pstry (Pityriasis versicolor): różnicowanie z bielactwem, łupieżem białym,
• hipopigmentacja pozapalna (Post-inflammatory hypopigmentation): różnicowanie z bielactwem.

Badania dodatkowe

W niektórych przypadkach, w celu potwierdzenia diagnozy, mogą być konieczne badania dodatkowe:

• biopsja skóry: wskazana w przypadku zmian atypowych lub budzących podejrzenie złośliwości,
• badania genetyczne: w przypadku podejrzenia zespołów genetycznych,
• badania laboratoryjne: w zależności od podejrzewanej etiologii.

Ochrona przeciwsłoneczna

Kluczowym elementem profilaktyki i leczenia jest ścisła ochrona przeciwsłoneczna. Obejmuje ona:

• unikanie ekspozycji na słońce: zwłaszcza w godzinach największego nasłonecznienia,
• stosowanie odzieży ochronnej: długie rękawy, kapelusze,
• regularne stosowanie kremów z filtrem UV: z wysokim faktorem SPF (min. 30, najlepiej 50+).

Leczenie miejscowe

Leczenie miejscowe jest stosowane w przypadku niektórych hiperpigmentacji, zwłaszcza przebarwień pozapalnych. Należy zachować ostrożność w stosowaniu u dzieci:

• kremy z hydrochinonem: hamują produkcję melaniny. Wymaga ścisłej kontroli lekarskiej,
• kremy z retinoidami: przyspieszają odnowę naskórka i pomagają w usuwaniu nadmiaru melaniny,
• kremy z kwasem azelainowym: działają rozjaśniająco i przeciwzapalnie. Dobrze tolerowane, mogą być stosowane w przypadku przebarwień skóry u dziecka,
• kremy z witaminą C: działają antyoksydacyjnie i rozjaśniająco.

Zabiegi dermatologiczne

Nowoczesne metody leczenia przebarwień skórnych u dzieci obejmują szereg zabiegów dermatologicznych, wykonywanych przez doświadczonego specjalistę.

1. Laseroterapia: jedna z najskuteczniejszych metod usuwania niektórych typów przebarwień (np. plam soczewicowatych, znamion Oty i Ito, przebarwień pozapalnych). Działa selektywnie na melaninę. Wymaga wielu sesji i może być bolesna. To zaawansowana metoda na przebarwienia skory u dzieci.
2. Kriochirurgia: zamrażanie zmian skórnych ciekłym azotem. Stosowana w leczeniu niektórych łagodnych zmian pigmentacyjnych. Może pozostawić odbarwienia lub blizny.
3. Peelingi chemiczne: rzadziej stosowane u dzieci ze względu na ryzyko powikłań. Delikatne peelingi z kwasami owocowymi można rozważyć pod ścisłą kontrolą lekarską.

Leczenie chorób podstawowych

W przypadku przebarwień będących objawem chorób systemowych, kluczowe jest leczenie choroby podstawowej. W przypadku bielactwa nabytego, oprócz fototerapii i leczenia miejscowego, rozważa się przeszczepy melanocytów.